Vorige week was ik in Oekraïne. Tijdens mijn reis kwam ik drie schaakborden tegen. Elk staat symbool voor een ander aspect van het land, van de oorlog die Rusland ertegen voert. Het eerste schaakbord stond in de lobby van het hotel in de hoofdstad, Kyiv. Het was een groot, mooi bord van fluweel, met van die kunststofstukken erop die je tegenwoordig op schaaktafels ziet en vroeger op het Max Euweplein aantrof. De leunstoelen eromheen en de bar nabij nodigden uit tot een lange schaakpartij in grote behaaglijkheid. Maar daar heeft niemand nu de tijd voor. Het is een bord dat geduldig op vredevolle tijden wacht. Het derde schaakbord lag op een plank in de meest vertrouwelijke ruimte van The Veteran Hub, een plek die een thuis aan oorlogsveteranen biedt. De banken en de muren hebben vriendelijke, zachte kleuren en het hele centrum is rolstoelvriendelijk. In deze ruimte vinden de meest vertrouwelijke gesprekken plaats, bijvoorbeeld met familieleden die een dierbare hebben verloren, of met veteranen die te kampen hebben met stressstoornissen. Hlib, onze 27-jarige gids die zwaar gewond raakte in Marioepol en zeventien dagen in Russische gevangenschap doorbracht (waar hij niet te eten kreeg), vertelt dat het schaakbord er toevallig ligt, maar ik hoop dat ons spel iemand steun heeft weten te bieden in zware tijden. Het is een bord dat een geweldloze dialoog belooft. Het tweede schaakbord hield gevangenen gezelschap. Ik trof het aan in de kelder van de plaatselijke school van Jahidne, een dorp met bijna vierhonderd inwoners. Op 3 maart 2022 bezetten de Russen Jahidne, en dreven zij iedere inwoner in de vochtige, kille opslagruimtes. Zevenentwintig dagen lang werden ze vastgehouden. Iedereen had een halve vierkante meter ruimte, het eten bestond uit sporadische broodkruimels en de Russen lieten de kinderen met granaten spelen. Gedurende deze periode stierven tien mensen, van de honger, kou, uitputting, verstikking, of een pistoolschot. Alle kinderen overleefden het. Het schaakbord bevindt zich in de ruimte waarin de meeste kinderen werden vastgehouden. De muren staan vol met tekeningen, van huisdieren en thuisscènes, de grond is bezaaid met viezigheid, de angst en berusting zitten nog in de muren. Het bord ligt op de hoek van een tafel en is opengeslagen. Ik zie meteen dat veel stukken ontbreken. Het is een bord dat kwaad heeft gezien, en de wereld aan kwaad herinnert. Waarom doet Nepomniachtchi mee aan Tata 2024? Een vraagstuk is een stuk waarvan je niet goed weet wat je ermee moet, zoals de witveldige loper in de Stonewall (voor zowel wit als zwart). In zijn maandelijkse vraagstukcolumn probeert Florian Jacobs een schaakactualiteit te duiden. Daarin slaagt hij vaker niet dan wel, maar het resultaat is desalniettemin iets wat je lezen kunt.